Coraz bardziej niezbędne stało się też udzielanie im pomocy prawnej. Powstały tysiące punktów pomocy prawnej, koordynowanych zarówno przez Państwo czy samorządy, jak i przez same kancelarie prawne i organizacje prawnicze.

Udzielana w nich pomoc prawna jest jednak kierowana do Ukraińców, przybyłych do Polski i chcących osiedlić się tu na dłużej. Prawnicy doradzają więc w sprawach zatrudnienia, pozwolenia na pracę czy wyrobienia numeru PESEL.

Natomiast nie są w stanie rozwiązać problemów transgranicznych.

Pomoc transgraniczna to rozwiązywanie problemów prawnych, jakie pojawiły się z powodu faktycznego rozdzielenia rodzin czy związków.

I

Z dniem 1 sierpnia 2022r. Stowarzyszenie Patria Nostra z Olsztyna uruchamia trzy punkty transgranicznej pomocy prawnej – dwa w Polsce (Warszawa i Olsztyn) oraz jeden na Ukrainie (Tarnopol). W punktach tych przez wszystkie robocze dni tygodnia przyjmowane będą zgłoszenia osób w celu zorganizowania im bezpośredniego kontaktu z ukraińskim adwokatem.

Nasze stowarzyszenie dostrzegło, że pojawiła się olbrzymia nisza prawna - udzielanie pomocy rodzinom ukraińskim, ale bezpośrednio na Ukrainie. Są bowiem sprawy, których polski prawnik z poziomu naszego kraju nie załatwi. Jedynie prawnik ukraiński i na Ukrainie w ramach pomocy transgranicznej. Natomiast sprawy części rozdzielonych rodzin, pozostałych na Ukrainie potrzebują pomocy w Polsce, udzielonej przez polskiego prawnika.

Zorganizowania takiej pomocy transgranicznej podjęło się Stowarzyszenie Patria Nostra z Olsztyna, skupiające m. in. prawników z Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów „Lech Obara i Współpracownicy”. Natomiast partnerem z Ukrainy jest adwokat Ludmiła Semenenko z Tarnopola.

Obecnie jesteśmy w trakcie rejestracji – w oparciu o przepisy korporacji prawniczych obu krajów - mec. Ludmiły Semenenko w Polsce (w Olsztynie) i mec. Lecha Obary na Ukrainie (w Tarnopolu).

II

Obok uruchomienia punktów transgranicznej pomocy prawnej, zamierzamy też – wspólnie z adw. L. Semenenko - wytoczyć pozew przeciwko Federacji Rosyjskiej za straty osób fizycznych, wynikłe z rosyjskiej agresji na Ukrainę. Chodzi o dochodzenie zadośćuczynienia i odszkodowania za straty moralne (śmierć osoby bliskiej, doznanie uszczerbku na zdrowiu, kalcectwo itp.) oraz za straty materialne (zniszczenie mienia, na przykład domu czy mieszkania itp.).

Skorzystamy z doświadczeń włoskich (Luigi Ferrini przeciwko RFN, wyrok włoskiego Sądu Kasacyjnego z 11 marca 2004r.) oraz greckich (sprawa Prefektury Voiotia przeciwko RFN, dotycząca masakry w wiosce Distomo, wyrok greckiego Sądu Najwyższego z 5 maja 2000r.). Ważny dla nas będzie tu wyrok włoskiego Trybunału Konstytucyjnego nr 238/2014 z dnia 22 października 2014 r., w którym stwierdzono, iż prawa podstawowe są niezmienne oraz że w pewnym zakresie immunitet państwa (tu: Federacja Rosyjska) jako norma zwyczajowa prawa międzynarodowego jest nie do pogodzenia z wartościami wyrażonymi w Konstytucji włoskiej (tu: Konstytucja Ukrainy). Wyrok ten uznaje za niezgodny z Konstytucją art.1 ustawy z dnia 17 sierpnia 1957r., nr 848 w zakresie, w jakim art. 94 Karty Narodów Zjednoczonych zobowiązuje sąd włoski do dostosowania się do orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (CIG) z dnia 3 lutego 2012 r., które wymaga od niego zaprzeczenia własnej jurysdykcji w odniesieniu do działań obcego państwa, które polegająna zbrodniach wojennych i przeciwko ludzkości naruszających podstawowe praw człowieka.

Nasz pozew przeciwko FR wystosujemy w oparciu o podstawy prawne Kodeksu Cywilnego Ukrainy (Rozdz. 3, Tytuł 82, Art. 1166 i dalsze zgodnie z Ustawą z dnia 16 stycznia 2001r.). Analogicznie do polskich podstaw prawnych (art. 415, 445 oraz 448 K.C.)

Ad. I

Wybór mec. Ludmiły Semenenko na naszego partnera nie jest przypadkowy. Znana jest ona z bardzo dużej przychylności i zaangażowania dla Polski i Polaków. Najbardziej znana sprawa sądowa, jaką prowadziła mec. Semeneko to odzyskanie klasztoru dla Sióstr Niepokalanek założonego w Jazłowcu w 1863r. przez błogosławioną Marcelinę Darowską. W 1946r. Niepokalanki wyjechały wraz z polskimi mieszkańcami Jazłowca do Polski. Po upadku ZSRR siostry Niepokalanki wróciły do Jazłowca, gdzie już od 30 lat z wielką ofiarnością pomagają potrzebującym, niezależnie od wyznania i narodowości.  1 września 1999 roku metropolita lwowski abp Marian Jaworski ustanowił w klasztorze kaplicę zakonną – sanktuarium Matki Marceliny Darowskiej. Dzięki pomocy adw. Ludmiły Semenenko, w 2008r. władze ukraińskie, na drodze sądowej zwróciły im klasztor. Warto podkreślić, że jest to ewenement w skali całej Ukrainy Zachodniej – żaden inny dwór czy pałac na tym obszarze nie został zwrócony przedwojennym właścicielom.

A dlaczego my? Otóż Stowarzyszenie Patria Nostra ma bardzo duże doświadczenie w świadczeniu bezpłatnej pomocy, prowadząc od wielu lat punkty pomocy prawnej i obywatelskiej na terenie Warmii i Mazur. Oprócz tego przy Stowarzyszeniu powołane zostało Centrum Praw Wykluczonych, które także zajmuje się pomocą osobom, których nie stać na profesjonalną, komercyjną pomoc prawną. Sama zaś kancelaria mec. Obary wiele spraw o charakterze społecznym prowadzi pro bono.

Za swoją działalność, mec. Lech Obara – prezes Stowarzyszenia Patria Nostra, został m. in. uhonorowany specjalnym wyróżnieniem w kategorii Pro Bono w Rankingu Kancelarii Prawniczych „Rzeczpospolitej” w roku 2020. Z kolei w roku 2021 Warmińsko-Mazurski Klub Biznesu wyróżnił mec. Obarę tytułem „Osobowość roku” za działalność społeczną.

Reasumując - pomoc transgraniczna świadczona będzie zarówno w Polsce jak i na Ukrainie. Koncentrowała się będzie wokół kwestii prawnych dotyczących obu krajów. Prawnicy polscy i ukraińscy udzielaliby konsultacji i doradztwa prawnego. Podejmowaliby się także reprezentacji w charakterze pełnomocników w Polsce i na Ukranie w sprawach i procesach wszczynanych w postępowaniach rodzinnych, cywilnych, administracyjnych i karnych. Reprezentacja ta jest niezbędna w związku z wprowadzeniem stanu wojennego na Ukrainie i niemożnością osobistego udziału obywateli Ukrainy, przebywających na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w rozprawach sądowych. Także w związku z wprowadzeniem na Ukrainie mobilizacji mężczyzn i ich poboru do służby wojskowej w Siłach Zbrojnych Ukrainy.

Porady prawne transgraniczne oraz ewentualna reprezentacja, dotyczyłyby przede wszystkim następujących kwestii:

1. Świadczenie pomocy prawnej w zakresie prawa rodzinnego, w tym:

- Dochodzenie alimentów na rzecz jednego z małżonków oraz dzieci;

- Podwyższenie/zmniejszenie alimentów oraz uzyskanie środków na utrzymanie pełnoletniego dziecka;

- Pozbawienie/przywrócenie praw rodzicielskich;

- Zwrot kosztów opieki i leczenia oraz uzyskanie środków na utrzymanie rodzicówi osób najbliższych.

- Podział majątku wspólnego małżonków oraz osób żyjących w związkach nieformalnych (bez rejestracji małżeństwa);

2. Regulacja praw rodzicielskich, w tym:

- Ustalenie miejsca zamieszkania dziecka;

- Eliminacja przeszkód w komunikacji z dzieckiem, w tym z wnukami.

3. Regulacja problemów prawnych w związku ze śmiercią lub zaginięciem współmałżonka, a w szególności:

- Świadczenie pomocy prawnej w zakresie prawa spadkowego (ustalenie spadku, przyjęcie spadku, odrzucenie spadku);

- Wsparcie prawne przy rozwiązywaniu sporów między spadkobiercami dotyczących podziału majątku dziedzicznego;

- Pełny zakres działań w celu zidentyfikowania osoby jako zmarłej bądź zaginionej.

4. Inne rodzaje usług z zakresu prawa administracyjnego itp., w tym:

- Uznawanie i odwoływanie się do wykonania wydanych orzeczeń sądowych oraz terytorium Ukrainy i Rzeczypospolitej Polskiej;

- Odwołanie od decyzji, działań lub bezczynności podmiotów władzy.

Przytaczamy przykładowe regulacje problemów, jakie pojawiają się w związku z rozdzieleniem rodzin, a w szczególności problem alimentacji:

Procedury zapisane są w Kodeksie Rodzinnym Ukrainy, w szczególności Rozdział 15 Działu III (obowiązki matki i ojca odnośnie utrzymania dziecka ustalone w drodze porozumienia między nimi bądź na mocy orzeczenia sądu). Zgodnie z orzeczeniem sądu, środki na alimenty przyznawane są albo jako udział w dochodach matki lub ojca, albo też jako stała kwota pieniężna, według wyboru rodzica lub opiekuna prawnego, z którym dziecko mieszka. Podobnie w Polsce. Sprawy te reguluje: art. 133 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359).

Z kolei Część 8 art. 181 Kodeksu Cywilnego Ukrainy stanowi, że w przypadku nieznanego miejsca zamieszkania lub pobytu rodziców, uchylania się od płacenia alimentów lub niezdolności do utrzymania dziecka, dziecku przyznaje się tymczasową pomoc publiczną, uwzględniającą stan majątkowy rodziny, w której dziecko wychowuje się. Procedurę powoływania i wypłacania tymczasowej pomocy publicznej oraz jej wysokość określa Gabinet Ministrów Ukrainy (część 9 art. 181 Kodeksu Ukrainy). Podobnie w Polsce. Sprawy te regulujeUstawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1205).

Przymusowe pobranie alimentów na utrzymanie dziecka odbywa się na podstawie orzeczenia sądu. Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem Ukrainy, alimenty są pobierane ze wszystkich rodzajów zarobków i dodatkowych nagród – zarównow pracy podstawowej, jak i tej w niepełnym wymiarze godzin. Podobnie w Polsce. Sprawy te reguluje m. in. art. 1083 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.)

Ponadto Uchwała 122 Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 16 lutego 2022r. stanowi, że od Wojskowych Sił Zbrojnych Ukrainy i innych formacji alimenty są wypłacane ze wszystkich rodzajów wsparcia finansowego, z wyjątkiem wsparcia finansowego, które nie ma charakteru stałego, oraz w innych przypadkach przewidzianych prawem. Z kolei w Polsce sprawy te reguluje art. 881 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.)

Z wyrazami szacunku

r. pr. Lech Obara – prezes Stowarzyszenia Patria Nostra